Cafeïne dodelijk?

Met dank aan Juglen Zwaan aHealthylife.nl

De afgelopen week stond er in de krant dat er een tiener is overleden door het drinken van koffie en energiedrank. Slechts twee energiedrankjes en een kop koffie was het hart van de 16-jarige puber te veel. Uit onderzoek blijkt dat de stof cafeïne verantwoordelijk wordt gehouden voor zijn dood. Wat is cafeïne? En is koffie dan wel zo gezond?

Cafeïne is de meest geconsumeerde drug ter wereld (1). Het zit in koffiebonen, theebladen, cacaobonen, guaranabessen en colanoten. Sommige planten maken de stof aan om zich te beschermen tegen vraat door insecten. Op de meeste insecten heeft cafeïne een verlammend effect. Bij mensen werkt cafeïne licht-stimulerend op het zenuwstelsel.

Cafeïne blokkeert de werking van adenosine (2). Adenosine is een stof die de neuronen in de hersenen kan kalmeren en daarmee invloed heeft op het slaap-waakritme (3). Adenosine kan er ook voor zorgen dat de bloedvaten verwijden (4). Daarom wordt adenosine vaak gebruikt tijdens het maken van een MRI-scan van het hart (5). Door de verminderde werking van adenosine, worden de stimulerende boodschapperstoffen in het brein actiever (6).

Antioxidanten
Er zijn vele studies die aantonen dat koffie ongezonde eigenschappen heeft, maar er zijn nog meer studies die aantonen dat koffie ook vele gezonde effecten kan hebben. Een voedingsmiddel wordt als totaal genuttigd en bevat duizenden stoffen. Deze stoffen werken ook nog eens onderling op elkaar in. Koffie bevat vele polyfenolen, die werken als een antioxidant. De antioxidantkracht van een kop koffie komt overeen met een glas granaatappelsap (7).

Cafeïne
Per 100 ml zit er in espressokoffie 130 mg cafeïne en in filterkoffie 70 mg. Thee bevat bij deze hoeveelheid 25 mg cafeïne en cola slechts 10 mg. De halfwaardetijd van cafeïne in een kopje koffie is volgens onderzoek 5,7 uur (8). Dat betekent dat je na 5,7 uur nog de helft aan cafeïne uit het kopje koffie in je bloed hebt. Het onderzoek vermeldt ook dat iemand met leverklachten een halfwaardetijd had van 60 uur. Dus mogelijk dat mensen met een slecht functionerende lever er langer over doen om koffie af te breken.

Arabica en robusta
Er is een groot verschil tussen de arabica- en robustaboon. De arabicaplant wordt op grote hoogte geteeld, waar er minder insecten zijn. Deze boon produceert daardoor minder cafeïne dan de soortgenoot robusta (9). Robusta heeft een hogere opbrengst per hectare en is daardoor goedkoper. Oploskoffie is vaak van de robustaboon. Er zijn gevallen bekend van mensen die wel tegen arabica kunnen, maar niet goed reageren op robusta.

Koffie gezond?
Een klein beetje cafeïne kan de vetverbranding stimuleren (10), de sportprestaties verbeteren (11), de kans op diabetes type 2 laten afnemen (12) en beschermen tegen Alzheimer (13) en Parkinson (14). Ook werkt koffie beschermend op de lever (15) en kan het depressie verminderen (16). Interessant is ook dat koffie het risico op bepaalde soorten kanker kan laten afnemen (17, 18).Of toch ongezond?
Aan de andere kant kan koffie de opname van mineralen zoals ijzer in de weg zitten (19). Daarom kan er een uur voor en na de maaltijd beter geen koffie gedronken worden. Ook kan cafeïne de doorbloeding in het brein wat verminderen (20). Met name oploskoffie bevat de giftige stof acrylamide, waardoor je deze beter kunt vermijden (21). Ook kan te veel koffie de bloeddruk verhogen (22). Daarnaast kan te veel cafeïne angstig maken (23). In ongeveer 26% van de koffie komen mycotoxines voor (24). Gelukkig is de hoeveelheid laag, want deze schimmelstoffen kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid (25). Mensen met een bijnieruitputting kunnen koffie ook beter vermijden, want cafeïne kan de productie van het stresshormoon cortisol stimuleren (26).

Hoeveel koffie is gezond?
Een zeer uitgebreide studie die vorige maand is uitgekomen, kon geen schadelijkheid tot 400 mg cafeïne per dag vinden (27). De meeste studies zeggen dat tot gemiddeld 4 kopjes koffie de voordelen de overhand hebben (28, 29). Paracelsus lijkt na vele eeuwen nog altijd gelijk te hebben: Dosis sola facit venenum, oftewel alleen de hoeveelheid maakt het vergif.

Hartproblemen?
In het geval van de tiener vermoed ik dat er een onderliggend (hart)probleem speelt. Normaal gesproken is koffie een zeer veilige drank. Meestal is deze pas dodelijk bij meer dan 100 kopjes koffie. Ter vergelijking: wanneer er in zeer korte tijd 6 liter water of 13 glazen alcohol wordt gedronken, is dit dodelijk voor 50% van de mensen (30). De jongen in kwestie was 16 jaar oud en heeft daarmee een lever die normaal gezien al vrij veel aan zou moeten kunnen (31).

Energiedrank
Het probleem van energiedrank is dat het een verzameling is van geïsoleerde stoffen. De dosis van bepaalde stoffen is hierdoor onnatuurlijk hoog. In korte tijd kan er een enorme hoeveelheid suiker en cafeïne genuttigd worden. Daarmee valt deze drank in de categorie ‘zeer ongezond’. Het is van de gekke dat reclame voor sigaretten en alcohol zijn verboden, maar dat het geen probleem is om via advertenties en sportwedstrijden de energiedranken aan te prijzen. De lever van kinderen is nog niet volwassen, waardoor we niet goed weten hoe veilig deze dranken nu eigenlijk echt zijn. Bij de Albert Heijn is het mogelijk om voor 78 cent twee blikjes Energy Drink te kopen (32). Tegelijkertijd kost één flesje Spa blauw 75 cent (33). Beide opties bevatten 500 ml. Zo wordt het kinderen wel erg makkelijk gemaakt om een ongezonde keuze te maken.